Πενθήμερη εκδρομή στα Ιωάννινα – Ζαγοροχώρια
Δευτέρα 21 έως Παρασκευή 25 Οκτωβρίου
Δευτέρα 21/10: Αθήνα – Ιωάννινα: Πρώτη μέρα και χάρη στην νέα Εθνική οδό, φθάσαμε άνετα κοντά στα Ιωάννινα όπου και επισκεφθήκαμε το Μουσείο Βρέλλη κέρινων ομοιωμάτων. Σε ένα κτίριο ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής, στεγάζονται παραστάσεις της Ελληνικής ιστορίας και περίπου 150 κέρινα ομοιώματα σε φυσικό μέγεθος, έργο ενός ανθρώπου, του Παύλου Βρέλλη, όπου για 13 χρόνια εργάσθηκε ακατάπαυστα, μόνο γι’ αυτό το έργο.
Γευματίσαμε δίπλα στη λίμνη των Ιωαννίνων και με το τοπικό καραβάκι πήγαμε στο γραφικό νησάκι. Εκεί στεγάζεται ο παραδοσιακός οικισμός 110 περίπου σπιτιών, ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής.
Μας ξενάγησε η κυρία Δ. Παπαϊωάννου, Αρχαιολόγος της ΕΦΑ Ιωαννίνων.
Οι ιστορικές αναφορές για το νησί ξεκινούν τον 13ο αιώνα. Το πρώτο μοναστήρι που ιδρύθηκε και επισκεφθήκαμε, είναι του Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπινών, μεγάλη βυζαντινή αρχοντική οικογένεια, που εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα όταν η Κωνσταντινούπολη καταλήφθηκε από τους Φράγκους. Ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα και το καθολικό της κτίστηκε το 1292, όπως αναφέρεται σε επιγραφή στην είσοδο του ναού. Εντυπωσιακή είναι η γεμάτη εικονογραφική ιστόρηση του ναού. Ξεχωρίζει για τη σπουδαιότητά της η τοιχογραφία των 7 σοφών της Αρχαίας Ελλάδος, που είναι σπάνιο φαινόμενο για χριστιανική εκκλησία.
Το νησί έχει πολλούς ναούς και μονές. Προφθάσαμε να δούμε τη μονή του Αγίου Παντελεήμονα, όπου σε ένα κελί, το οποίο ο Αλή Πασάς είχε μετατρέψει σε εξοχική κατοικία, στεγάζεται από το 2012 το Μουσείο Αλή Πασά και Επαναστατικής Περιόδου, που περιλαμβάνει τη σπουδαία συλλογή του Φώτη Ραπακούση. Στις αίθουσες εκτίθενται αντικείμενα που έχουν άμεση η έμμεση σχέση με τον Αλή Πασά και κειμήλια της επαναστατικής περιόδου των Ελλήνων.
Μια πολύ ωραία δυτική ώρα επιστρέψαμε με το καραβάκι στα Ιωάννινα και εγκατασταθήκαμε στο ξενοδοχείο μας.
Τρίτη 22/10: Μετά το πρωινό, μαζί με την Αρχαιολόγο κυρία Α. Φιλίδου, ξεκινήσαμε για το κεντρικό Ζαγόρι. Το τοπίο ήταν μέσα στην ομίχλη!
Πρώτος σταθμός το Μονοδένδρι, ένα χωριό με πέτρινα ζαγορίτικα αρχοντικά και καλντερίμια, πάνω από το φαράγγι της χαράδρας του Βίκου, μία από τις βαθύτερες χαράδρες του κόσμου.
Σε μικρή απόσταση από το χωριό βρίσκεται η Ι. Μονή της Αγίας Παρασκευής. Σύμφωνα με την κτιτορική επιγραφή ο ναός χτίστηκε το 1412 από το βοεβόδα Μιχαήλ Θεριανό.
Το καθολικό είναι ένας μονόχωρος ξυλόστεγος ναός μικρών διαστάσεων. Οι τοιχογραφίες είναι από τα λίγα σωζόμενα σύνολα του πρώιμου 15ου αιώνα στην Ήπειρο και καλύπτουν τον ανατολικό, βόρειο και δυτικό τοίχο του καθολικού. Οι πλούσια κοσμημένες ενδυμασίες, αποτελούν σημαντική μαρτυρία για τις ενδυματολογικές τάσεις των εύπορων της περιόδου εκείνης. Νεώτερες είναι οι τοιχογραφίες του νότιου τοίχου, οι οποίες χρονολογούνται στα 1689.
Στο Μονοδένδρι λειτουργούσε η Ριζάρειος χειροτεχνική σχολή, τώρα εκθεσιακό κέντρο, στην οποία απολαύσαμε μια έκθεση του Ελβετού φιλέλληνα φωτογράφου Fred Boissonnas.
Φεύγοντας, περάσαμε δύο υπέροχα τοξωτά πέτρινα γεφύρια, του Κοκκόρου και του Καλογερικού για να φθάσουμε στο Καπέσοβο.
Εκεί ξεναγηθήκαμε στο ναό του Αγίου Νικολάου, τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τετράκλινη στέγη. Σύμφωνα με τη γραπτή κτιτορική επιγραφή, ο ναός οικοδομήθηκε και ιστορήθηκε το 1793 με έξοδα του προεστού της πόλεως Αλεξίου Καραμεσίνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κείμενο είναι ορθογραφημένο σε λόγιο ύφος. Σύμφωνα με την ίδια επιγραφή, οι τοιχογραφίες και οι φορητές εικόνες στο τέμπλο είναι έργα των Καπεσοβιτών αγιογράφων. Το τέμπλο, ο άμβωνας και ο επισκοπικός θρόνος, είναι επίχρυσα ξυλόγλυπτα.
Από το Καπέσοβο κατάγονται και οι ευεργέτες Κωνσταντίνος και Παύλος Πασχάλης, οι οποίοι ίδρυσαν το 1861 την Πασχάλειο Σχολή, έρημη τώρα, όπου φιλοξενεί σήμερα ένα από τα τρία πρωτότυπα έντυπα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου.
Το τελευταίο χωριό της ημέρας ήταν το Τσεπέλοβο. Ένα από τα πολλά δείγματα της μεγάλης πολιτιστικής ακμής του Τσεπέλοβου, είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού, Άγιος Νικόλαος 18ου αιώνα, με το πανύψηλο πέτρινο εξάγωνο καμπαναριό. Επιβλητικό κτίσμα μεγάλων διαστάσεων, με πλήρη αγιογράφηση όλων των επιφανειών του ναού από Ζαγορίσιους Αγιογράφιους.
Πίσω από την εκκλησία υπήρχε το ωραίο κτίσμα του Τσούφλειου Φαρμακείου, με τον τάφο του ποιητή- γιατρού Ιωάννου Βηλαρά στη αυλή του. Τώρα και σε αυτό λειτουργούσε έκθεση ζωγραφικής. Γευματίσαμε στην πλατεία του χωριού, κάτω από ένα αιωνόβιο πλατάνι.
Τετάρτη 23/10: Ξεκινήσαμε από το “Σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων”, το οποίο ανακαλύφθηκε το 1940, όταν κατά τον πόλεμο, οι κάτοικοι προσπάθησαν να βρουν καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς των Ιταλών. Το 1956 οι σπηλαιολόγοι Άννα και Ιωάννης Πετρόχειλος ξεκίνησαν την εξερεύνησή του. «Αποτελεί τμήμα κοίτης υπόγειου ποταμού, που διανοίχθηκε κατά την προτεταρτογενή εποχή, ηλικίας 1.500.000 χρόνων περίπου» (Ιωάννης Πετρόχειλος). Η θερμοκρασία στο εσωτερικό του διατηρείται σταθερή στους 17ο C, η υγρασία αγγίζει το 99% και όλο το μήκος της τουριστικής διαδρομής είναι 1.100 μέτρα. Συναντήσαμε μεγάλη ποικιλία σταλακτιτών και σταλαγμιτών στις πολλές αίθουσες που διαθέτει και δίκαια συγκαταλέγεται στα καλύτερα σπήλαια του κόσμου.
Στη συνέχεια πήγαμε να επισκεφθούμε το Μουσείο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ξεναγηθήκαμε από τον Καθηγητή κ. Στέφανο Γερουλάνο, εμπνευστή και δημιουργό του Μουσείου. Περισσότερα από είκοσι χιλιάδες αντικείμενα από την αρχαία, βυζαντινή και νεότερη περίοδο διηγούνται την ιστορία της Ιατρικής. Συνεχίσαμε τη διαδρομή μας έως το Καλπάκι, για να δούμε το Στρατιωτικό Μουσείο Καλπακίου, όπου εκτίθενται κειμήλια της Μάχης του Καλπακίου. Εκεί τον Οκτώβριο του 1940 η 8η Μεραρχία Ηπείρου με επικεφαλής τον υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, οργάνωσε την άμυνα στα γύρω υψώματα και πέτυχε να αναχαιτίσει την Ιταλική εισβολή.
Κατόπιν κατευθυνθήκαμε προς το Πάπιγκο που βρίσκεται πολύ κοντά στο φαράγγι του Βίκου. Περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση φυλλοβόλων δέντρων. Στην όμορφη εικόνα του οικισμού συμβάλλει ο εντυπωσιακός σχηματισμός της Αστράκας (κορυφής της Τύμφης), με τους απόκρημνους βράχους της να υψώνονται εντυπωσιακά.
Τέλος επισκεφθήκαμε, κοντά στα Αλβανικά σύνορα, την Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, Μολυβδοςκέπαστη. Η Μονή ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνο Δ΄ Πωγωνάτο. Στις αρχές του 14ου αιώνα, ανακαινίσθηκε από τον Ανδρόνικο Κομνηνό, Μέγα Δούκα Παλαιολόγο, εγγονός του δεσπότη της Ηπείρου. Περίπου το 1520 ανακαινίστηκε εκ νέου, αυτή τη φορά από τους κατοίκους της Πωγωνιανής. Η χρονική αυτή περίοδος ήταν η περίοδος που η Μονή Παναγίας Μολυβδοσκέπαστης γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της. Είχε μεγάλη περιουσία, ενώ στους χώρους της λειτουργούσε σχολή, εργαστήριο χειρογράφων και πλούσια βιβλιοθήκη. Η παρακμή της μονής άρχισε το 17ο αιώνα και συνεχίστηκε τους επόμενους αιώνες μέχρι το 1848, οπότε και εγκαταλείφθηκε.Το 1943 η μονή βομβαρδίστηκε από γερμανικά στρατεύματα, με αποτέλεσμα να καταστραφούν εν μέρει τα κελιά της. Σήμερα είναι ανδρική μονή με 3 μοναχούς.
Πέμπτη 24/10: Η σημερινή μας μέρα αφιερωμένη στα Ιωάννινα. Πρώτα, με συνοδό την αρχαιολόγο κυρία Δ. Παπαϊωάννου, επισκεφθήκαμε το Κάστρο των Ιωαννίνων – Ίτς Καλέ, το οποίο είναι ένα αρχαιολογικό πάρκο. Είναι το αρχαιότερο βυζαντινό κάστρο της ελληνικής επικράτειας, που την εποχή του Αλή Πασά αποτέλεσε το μεγαλύτερο διοικητικό κέντρο της Ελλάδας και εξακολουθεί να κατοικείται έως και σήμερα. Μέσα στο κάστρο στεγάζεται το Βυζαντινό Μουσείο. Στις αίθουσές του εκτίθενται σπουδαία ευρήματα που χρονολογούνται από την παλαιοχριστιανική ως τη μεταβυζαντινή περίοδο. Σε χωριστό κτίσμα στεγάζεται συλλογή αργυροχοΐας.
Το Μουσείο Αργυροτεχνίας δημιουργήθηκε από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) στον προμαχώνα του κάστρου. Μας ξενάγησε η κυρία Δρίμτζια, η οποία μας μίλησε για το σκοπό του Μουσείου, που είναι η διάσωση της γνώσης για την ηπειρώτικη αργυροτεχνία και είδαμε στα εκθέματα τις διάφορες τεχνικές στην κατασκευή ασημικών.
Στη συνέχεια περνώντας από το κέντρο των Ιωαννίνων, είδαμε εντυπωσιακά κτίρια που δωρήθηκαν από Ηπειρώτες ευεργέτες.
Στο Λαογραφικό Μουσείο Φρόντζου μας υποδέθηκε ο κ. Μπίλλης, υπεύθυνος Ηπειρωτικών μελετών και μας έδειξε τη συλλογή από έπιπλα, σκεύη και στολές.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων, τα εκθέματα του οποίου καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο, από την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στην Ήπειρο πριν από 250.000 χρόνια έως και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους, ξεναγηθήκαμε λεπτομερέστατα από τον κ. Χρ. Κλείτσα, αρχαιολόγο της ΕΦΑ Ιωαννίνων.
Παρασκευή 25/10: Μετά το πρωινό αναχωρήσαμε για την αρχαία Δωδώνη, στους πρόποδες του όρους Τόμαρος, σε υψόμετρο 600μ. όπου πάλι με την εξαιρετική ξενάγηση του αρχαιολόγου κυρίου Χρ.Κλείτσα είδαμε πρώτα το αρχαίο θέατρο. Ένα από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας χωρητικότητας 17.000 περίπου θεατών. Χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. επί βασιλείας του Πύρρου και ακολουθεί το σχέδιο των Ελληνικών θεάτρων. Το θέατρο καταστράφηκε και επισκευάστηκε δυο φορές.Τη ρωμαϊκη περίοδο λειτούργησε ως αρένα. Σήμερα επισκευάζεται πάλι.
Ακριβώς δίπλα στο θέατρο βρίσκεται το αρχαίο στάδιο στο οποίο κάθε 4 χρόνια τελούνταν οι αγώνες Νάϊα αφιερωμένοι στο Δία. Τα Νάϊα είναι μια από τις έξι διοργανώσεις που αναφέρονται στο μηχανισμό των Αντικυθήρων και συγκεκριμένα με το όνομα Νάα,
Στη συνέχεια ξεναγηθήκαμε στο χώρο του μαντείου το οποίο είναι το αρχαιότερο που συναντάται στον Ελλαδικό χώρο. Οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη του ως λατρευτικού χώρου τοποθετείται περί το 2.600 π.Χ.
Το μαντείο στην αρχή ήταν υπαίθριο γύρω από μια ιερή βελανιδιά. Αργότερα χτίστηκε ένας μικρός ναός και στη συνέχεια στοές. Οι προσκυνητές έδιναν την ερώτησή τους γραμμένη σε ένα έλασμα μόλυβδου (τα οποία είδαμε στο μουσείο των Ιωαννίνων), αλλά η απάντηση δίνονταν προφορικά. Η διαφορά με το μαντείο των Δελφών είναι πως στη Δωδώνη προσέφευγαν κοινοί θνητοί για απαντήσεις σε καθημερινά τους προβλήματα και οι απαντήσεις ήταν σαφείς.
Επόμενος σταθμός το Μουσείο Πολέμου 1912-1913 (παλαιό χάνι του Εμίν-Αγά, το οποίο υπήρξε γενικό στρατηγείο πολέμου του διαδόχου Κωνσταντίνου κατά τους Βαλκανικούς πολέμους). Στις αίθουσες του εκτίθενται κειμήλια και αναπαραστάσεις της εκστρατείας.
Μία αίθουσα ήταν αφιερωμένη στον ζωγράφο Μεσαρέ με ακουαρέλες της εποχής των πολέμων:
“Ο Κενάν Μεσαρέ, γιος του Ταχσίν Πασά της αλβανικής οικογένειας Μεσαρέ, γεννήθηκε στα Γιάννενα. Φοίτησε στη Ζωσιμαία σχολή των Ιωαννίνων και στη συνέχεια στην σχολή Γαλατά Σεράι της Κωνσταντινούπολης. Υπήρξε υπασπιστής του πατέρα του και ήταν παρών κατά την υπογραφή της παράδοσης της Θεσσαλονίκης το 1912 από τον πατέρα του στους Έλληνες. Μιλούσε άπταιστα αλβανικά, τουρκικά, περσικά, αραβικά, γαλλικά και ελληνικά και φέρεται να συνέταξε το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης στα γαλλικά. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη και πήρε την ελληνική υπηκοότητα”.
Στο χωριό Ελληνικό, στο πέτρινο σχολείο σήμερα στεγάζεται το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης “Θεόδωρος Παπαγιάννης”. Είχαμε την μεγάλη τύχη να βρίσκεται εκεί ο ίδιος ο καλλιτέχνης και να μας μιλήσει για τα έργα του, τα οποία αναφέρονται κυρίως στην Ήπειρο και την ιστορία της.
Γευματίσαμε μαζί με τον κύριο Παπαγιάννη στην ταβέρνα του χωριού και μετά συνεχίσαμε τη διαδρομή μας προς την Αθηνά, όπου και φθάσαμε νωρίς το βράδυ.
Τους Φίλους συνόδεψε η Αθηνά Κυρτάτα.