Οι Φίλοι στον Ι. Ναό Αγίου Δημητρίου (Κέντρο Εκπαίδευσης Παλάσκα) και στην αναστηλωμένη Μονή Δαφνίου.
Την Τρίτη 20 Νοεμβρίου οι Φίλοι πραγματοποιήσαμε επίσκεψη στον Ι. Ναό Αγίου Δημητρίου στο Κέντρο Εκπαίδευσης Παλάσκα του Πολεμικού Ναυτικού, που οικοδομήθηκε την περίοδο 1945-47. Μέρος του αγιογραφήθηκε ανιδιοτελώς από τον Παναγιώτη Τέτση, από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους, κατά τη στρατιωτική του θητεία.
Όπως μας εξήγησε ο Σταύρος Αρβανιτόπουλος, βυζαντινολόγος – αρχαιολόγος και μέλος του Δ.Σ., που μας συνόδευσε, ο Τέτσης, ακολουθώντας πιστά το ύφος της Κρητικής Σχολής και τα χνάρια του Φώτη Κόντογλου, αγιογράφησε την κόγχη του Ιερού (με την Πλατυτέρα Ένθρονη Βρεφοκρατούσα συνοδευόμενη από δύο αγγέλους, την Κοινωνία των Αποστόλων στη μεσαία ζώνη και τέσσερεις Ιεράρχες στην κατώτερη, καθώς και προφήτες στο μέτωπο του τόξου), τον τρούλλο (όπου ο εντυπωσιακός Παντοκράτορας, χαμηλότερα προφήτες και στα σφαιρικά τρίγωνα οι ευαγγελιστές) και τις περισσότερες εικόνες του τέμπλου. «Διά χειρός Τέτση εξ Υδρας της περιφήμου νήσου, μηδέ χρύσειον, μηδέ αργύριον λαβόντος διά την ιστόρησιν». Με αυτές τις λέξεις ολοκληρώνεται η επιγραφή στο αριστερό άκρο της αψίδας, αποκαλύπτοντας μια διαφορετική πτυχή του αείμνηστου ζωγράφου. Το μόνο άλλο γνωστό αγιογραφικό του έργο είναι ορισμένες φορητές εικόνες και τοιχογραφίες στον ορθόδοξο ναό του Αγίου Νικολάου στο Ρότερνταμ, έπειτα από υπόδειξη του Μουσείου Μπενάκη στους κληρικούς του ναού.
Στη συνέχεια μεταβήκαμε στο Χαϊδάρι και ξεναγηθήκαμε σε ένα εκ των κορυφαίων σωζομένων βυζαντινών μνημείων της χώρας, στην προσφάτως αναστηλωμένη Μονή Δαφνίου του 11ου αι., εντεταγμένη (1990) στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι το 2ο αι. μ.Χ. υπήρχε στη θέση της σημερινής Μονής το Ιερό του Δαφναίου ή Δαφνείου Απόλλωνος, το οποίο βρισκόταν δίπλα στην Ιερά Οδό, στο δρόμο που οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της Μονής Δαφνίου δεν είναι γνωστή, καθώς δεν υπάρχουν επιγραφές ή άλλα ευρήματα που να μαρτυρούν την κτίση της. Νεώτερες μελέτες τοποθετούν την ίδρυση του εντυπωσιακού μνημείου στον 11ο αι.
Στo κτηριακό συγκρότημα περιλαμβάνεται ο ναός, η Τράπεζα, τα τείχη, το λουτρό, τα μεταβυζαντινά κελλιά, βοηθητικοί χώροι. Ο ναός της Μονής –όπως μας γνώρισε ο Σταύρος Αρβανιτόπουλος‒ είναι σύνθετος σταυροειδής οκταγωνικός, με μεγάλο τρούλλο, τύπος που υιοθετείται τους μεσοβυζαντινούς χρόνους (843-1204). Αποτελεί το σημαντικότερο δείγμα τέτοιου τύπου ναού στον ελλαδικό χώρο μαζί με τη Μονή Οσίου Λουκά στη Φωκίδα. Τα ψηφιδωτά του χαρακτηρίζονται ως αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης (11ος -12ος αι. μ.Χ.), εφάμιλλα των μεγάλων μνημειακών ναών της Κωνσταντινούπολης. Η λαμπρή ψηφιδωτή διακόσμηση φανερώνει ότι ο δωρητής πρέπει να ήταν ίσως ο ίδιος ο αυτοκράτορας ή υψηλός αξιωματούχος, πιθανώς με σχέση με την Κωνσταντινούπολη. Τα εντυπωσιακά μωσαϊκά κοσμούν τους τοίχους, τον τρούλλο, το Ιερό και την οροφή. Οι μορφές έχουν άριστες αναλογίες, συγκρατημένες κινήσεις και δείχνουν ευγένεια και ήθος στην έκφραση των προσώπων.
Οι Φίλοι ξεναγηθήκαμε εξαιρετικά –για μια ακόμη φορά– από το Δρα Σταύρο Αρβανιτόπουλο και τον ευχαριστούμε θερμά.
Επιμέλεια κειμένου και φωτογραφίες : Γιώργος Πισιμίσης