Κερασούς, Σαμσούς, Κοτύωρα, Αμάσεια, Ινέπολις, Κασταμονή, Σινώπη, Τραπεζούς και πλήθος άλλα, μπορούν απλά να είναι ονόματα πόλεων πάνω σε έναν χάρτη, όπως αυτός που μας υποδέχτηκε στην είσοδο του Μουσείου Ποντιακού Ελληνισμού στην Νέα Σμύρνη την Τετάρτη 9/10.
Όμως η ξενάγηση από καρδιάς της κυρίας Καλπίδου θα δώσει άλλη διάσταση στα τοπωνύμια αυτά, καθώς θα ταξιδέψει την φαντασία μας σε χρόνους αλλοτινούς όπου ο ελληνισμός άνθιζε στα μέρη του Πόντου. Θα ακολουθήσουμε μαζί της μεταλλωρύχους της αρχαιότητας στα έγκατα της Αργυρούπολης. Με τους “μύριους”, θα φωνάξουμε με λαχτάρα “θάλαττα, θάλαττα!” αντικρίζοντας από τα υψώματα της οροσειράς του Παρυάδρη την Μαύρη Θάλασσα. Θα γοητευτούμε από τη λογιοσύνη σπουδαίων Πατέρων της εκκλησίας μας όπως του Γρηγορίου του Θεολόγου, του Βασιλείου του Μέγα, του Αθανασίου του Αθωνίτη, του Βησσαρίωνα κ.α.
Στο πολύβουο λιμάνι της Τραπεζούντας θα εμπορευτούμε αγαθά της Ανατολής. Με τους Κομνηνούς και συμβολό μας τον μονοκέφαλο αετό, θα κρατήσουμε ζωντανή την ελπίδα αναγέννησης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφοόρους.
Θα γίνουμε αγρότες και θα μαζέψουμε φουντούκια. Θα ζαλωθούμε καλαμένιες καλαθούνες στην πλάτη και θα κουβαλήσουμε σοδειές. Ψαράδες και θα ψαρέψουμε χαψιά. Οργανοπαίχτες σε γλέντια και θα παίξουμε την κεμεντζέ. Θα χορέψουμε λεβέντικα τον Σέρα. Θα γίνουμε προσκυνητές και θα ανηφορίσουμε προς τα ξακουστά μοναστήρια.
Θα ντυθούμε νύφες με το παραδοσιακό τεπελίκ στο κεφάλι. Θα υφάνουμε σκουρόχρωμες μάλλινες μπατανίες, αλλά και μελιτζανιά φίνα μεταξωτά. Θα κεντήσουμε επιτοίχιες “καλημέρες”. Θα καπιτονάρουμε σατέν καλύμματα κρεβατιών. Θα βγάλουμε αξέχαστες ασπρόμαυρες φωτογραφίες μπροστά από τα σχολειά μας, τα καμάρια της κοινότητας μας.
Κι όταν μετά από αιώνες εύφορου ελληνισμού, μας βρει η μεγάλη συμφορά, θα μείνουμε ενωμένοι δίνοντας κουράγιο ο ένας στον άλλο. Δεν θα διστάσουμε να πλέξουμε τερλίκια για να ζεστάνουν γυμνά πονεμένα πόδια κι ας είμαστε άνδρες.
Μπορεί ο θάνατος να μας χαϊδεύει ύπουλα, όμως εμείς μέχρι την τελευταία στιγμή θα γράφουμε σπαραχτικά γράμματα για τις επόμενες γενιές. Να μη χαθεί τίποτα.
Ούτε η ιστορία μας, ούτε η ανθρωπιά μας, ούτε η προκοπή μας.
Κι όταν πια καταλαγιάσει ο κουρνιαχτός της ιστορίας, η μαυρίλα της ψυχής θα γίνει εγκάρδια ευχή:
“Συλλογισμένα πορπατώ, τα χέρα ‘μ σταυρωμένα,
κανείς κακόν να μην παθάν’, αρνί μ, άμον εμένα…”
(Συλλογισμένα περπατώ,
τα χέρια μου σταυρωμένα,
κανέναν, καρδιά μου,
μην εύρει το κακό,
εκτός από εμένα…)
Κυρία Καλπίδου σας ευχαριστούμε για την μοναδική ξενάγησή σας, όσο και για το βιβλίο σας “ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ” που κοσμεί πλέον τη βιβιοθήκη του Συλλόγου μας και είναι στη διάθεση των “Φίλων του Μουσείου Μπενάκη”.
Κείμενο-Φωτογραφίες: Μαιρηλί Χαραμή